Fernando Belfiore – artysta zaangażowany
Fernando Belfiore to brazylijski choreograf i performer zaangażowany między innymi w projekty z Deborah Hay, Ivaną Muller, Meg Stuart, Yoshito Ohno. Pobierał on nauki w EAD (Drama Arts School) w Sao Paulo i ukończył studia w School for New Dance Development w Amsterdamie. Od czasu debiutu jego dzieła cieszą się dużą popularnością i są prezentowane na licznych festiwalach i w teatrach w Europie, Ameryce oraz w Azji. Belfiore jest beneficjentem licznych stypendiów, nominacji, rezydencji i nagród. Od 2011 roku działa w Dansmakers Amsterdam i jest wspierany przez International Choreographic Art Centre (ICK), Amsterdam Fund for the Arts a także Work Space Brussels.
W swoich choreografiach Belfiore zadaje pytania dotyczące struktury władzy, organizacji czasu i przestrzeni, relacji człowiek – maszyna, zgłębia znaczenie takich pojęć, jak: rozrywka, przemysł, społeczeństwo, konsumpcja. Artysta jest zaintrygowany odkrywaniem na nowo możliwości widzenia, doświadczania i postrzegania rzeczy. W swoich pracach kwestionuje konwencje i wszystko to, co uważamy za oczywiste lub normalne. Stale poszukując nowych, wymagających form intensyfikacji wrażeń fizycznych publiczności, zgłębia różne sposoby odczytywania znaczeń. Kiedy pracuje z ruchem, jego forma wynika z badania sposobu, w jaki wykonawca może uosabiać wybrany temat, aby osiągnąć efekt. Belfiore nie widzi sensu w tworzeniu racjonalnych powiązań, ale wyczuwa, jak poszczególne elementy mogą być ze sobą powiązane. Odrzucenie racjonalności i logiki na rzecz preferowanej złożoności sprawia, że konteksty i znaczenia w jego twórczości nigdy się nie wyczerpują, tworzą przestrzeń do swobodnych interpretacji.
O jakości spektakli Belfiore stanowią na pewno próby transformacji, zatarcia granicy między widzem a tancerzem, które powodują, że oddziaływanie sztuki na odbiorcę staje się bardzo osobiste i głębokie. Artysta przełamuje bierność widza, włącza go do gry stwarzając sytuację, w której iluzja zastąpiona zostaje szczerym kontaktem. Ważne w jego twórczości są także nowe zasady kompozycji i interpretacji. Ruchy tancerzy często niczego nie ilustrują, a gesty zaczerpnięte z codziennego życia pozbawione są kontekstu i traktowane jako samowystarczalne tworzywo spektaklu.
W solo ,,You must”, które pokazałem w ramach IX edycji Mandala Performance Festival we Wrocławiu w 2013 roku, Belfiore pokazał wizję świata po bliżej nieokreślonej katastrofie, gdzie człowiek na nowo musi odnaleźć się w nierozpoznanym świecie.
Jak możemy przekroczyć ustalone granice? – pytał choreograf powracając po raz kolejny w swojej twórczości do opowieści o wszechświecie – jego intensywności i kruchości. Również tym razem nie stronił on od stosowania radykalnych środków i był bezkompromisowy w odkrywaniu swoich prawd.
Inny spektakl Belfiorego, ,,Billions”, wrocławscy widzowie mogli obejrzeć dwukrotnie, na Interdisciplinary Fringe Festival w 2011 roku i na „Mandali” dwa lata później. W tym solo twórcę zajmowało zagadnienie związane z tym, jak postrzegamy i sytuujemy siebie wśród idei reprodukcji, mocy i modeli. Praca Belfiorego przedstawiała choreografię złożoności obrazów i działań kontrolnych znajdujących sprzeczność. Pytania, jakie nasuwała, to między innymi: gdzie / kiedy / kto / w czym / przez co jesteśmy ukształtowani? W jaki sposób ciało rejestruje obrazy i jak materializuje je w akcjach i gestach? Jak rozwijamy i kształtujemy nasze relacje z ludźmi i przedmiotami? Czy ciało jest / może być postrzegane i traktowane jako fetysz? Czy idea piękna ciała bazuje na harmonijnej doskonałości?
W 2013 roku Belfiore był również rezydentem projektu ,,Skrypty z codzienności” wrocławskiego Centrum Inicjatyw Artystycznych. Tytuł cyklu nieprzypadkowo brzmiał Skrypty z codzienności – to właśnie codzienne praktyki i doświadczenia mieszkańców wielkiego miasta stanowić miały inspirację zarówno dla sposobu reżyserowania ruchu, jak i dla ogólnej koncepcji wydarzenia. Oczywiście, każdy z artystów zaproszonych do projektu interpretował temat przewodni w całkowicie indywidualny sposób, dzięki czemu mieliśmy do czynienia z bogactwem technik, praktyk i koncepcji. Uczestnicy wspominają ten warsztat jako wyjątkowo oryginalny, a samego Belfiore jako artystę o niespożytych pokładach energii twórczej:
„Fernando jest dobrym pedagogiem, ma wyczucie, a zajęcia miały bardzo dobre tempo i twórczą atmosferę”.
„U Fernanda od samego początku dało się wyczuć taką zaczepną energię”.
„Korzystaliśmy z tego, co po prostu jest, a czego często nie dostrzegamy”.
„Na końcu była jedna wielka demolka, kompletna degrengolada”.
„Jego pomysły na improwizacje tak mnie zainspirowały, że w trochę innej wersji zrobiłam podobne ćwiczenia z grupą artystów hip-hopowców z różnych krajów – i też zadziałały”.
Osobiście, duże wrażenie zrobił na mnie spektakl Belfiorego pt. D3US/X\M4CHIN4, który obejrzałem w Nowohuckim Centrum Kultury w Krakowie podczas BalletOFFFestival 2018. D3US/X\M4CHIN4 to współczesny rytuał mówiący o tym, jak moglibyśmy radzić sobie z technologią – nieoczekiwaną potęgą, machiną, która wprawiona w ruch, rozszerza wyobraźnię widza. Tytułowego sformułowania “deus ex machina” najczęściej używa się właśnie w odniesieniu do nieoczekiwanej siły, która interweniuje i ratuje pozornie beznadziejną sytuację. Choreograf użył tego pojęcia do eksploracji poetyki, która może wywołać doświadczenie niewyobrażalnych zmian. W D3US /X\ M4CHIN4 Belfiore bada skrajności ludzkiej kondycji, łącząc historię nowinek technologicznych, dramatu i ich współczesnych interpretacji z jego nieskończoną mocą wyobraźni.
Zafascynowany teorią sztuki i transformacji Beuysa, tworzy nowy epicki poemat bogów i ludzi, maszyn i gadżetów oraz dźwięku i światła. Począwszy od pozornie beznadziejnej sytuacji, która odnosi się do greckich tragedii, artysta wprawia w ruch swoją „deus ex machina”. Ten meta-wszechświat pozwala doświadczyć codziennej rzeczywistości na zupełnie innym poziomie.
Jedną z najnowszych prac Fernando Belfiorego jest instalacja choreograficzna ,,THE FOUNTAIN” powstała w ramach cyklu rzeźby społecznej. Termin “rzeźba społeczna” stworzył Joseph Beuys licząc na to, że potencjał sztuki przyczyni się do przekształcenia społeczeństwa. Beuys przypisywał sztuce zdolność wyzwalania międzyludzkiej solidarności, miłości, wolności i tolerancji. Głosił on, że sztuka wyzwala ludzką kreatywność, dlatego akt twórczy uważał za nadrzędny w stosunku do obiektu artystycznego, będącego jedynie materialnym nośnikiem idei. Twórczość i sztukę postrzegał Beuys jako środek radykalnej transformacji społecznej. W jego opinii sztuka, która nie mogła kształtować społeczeństwa, w ogóle nie była sztuką.
THE FOUNTAIN Belfiorego to projekt, który ma na celu reorientację ciała w kierunku radykalnych przestrzeni, formacji zbiorowych, symetrii kryształów, struktur wsparcia, zmysłowości, śliny i potu, tworzących potężną cielesną narrację. THE FOUNTAIN to krytyczna alegoria, o niedoborze zasobów, marnotrawstwie i konserwatywnej polityce opartej na konsumpcji, która może doprowadzić do zmian klimatycznych i zagraża społecznościom w ich miejscu zamieszkania. Belfiore wykorzystuje tutaj fontannę i wodę jako metafory współczesnego świata z jego ogromnymi problemami środowiskowymi i nierównościami społecznymi. Jednak rzeźby reprezentują także siłę kreatywności społeczności w poszukiwaniu rozwiązań. Sztuka może przecież zmienić świat.
Fernando Belfiore, podobnie jak Beuys, próbuje rozszerzać koncepcję sztuki. Artysta często stara się odwrócić relację między sztuką a jej odbiorcami, upodmiotowić tych ostatnich, uczynić z nich twórców. Tworzy intensywne i poetyckie spektakle o performatywnym charakterze. Belfiorego napędza odnajdywanie tego, co niezwykłe, w tym, co przyziemne. Do momentu, aż stanie się to niemalże magiczne.
Bibliografia:
Katarzyna Niziołek, ,,SZTUKA SPOŁECZNA. Koncepcje – dyskursy – praktyki”, Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku, Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku Universitas Bialostocensis, Białystok 2015.
Magdalena Zamorska, ,,Najlepsze frazy zawsze przychodzą z codzienności” [Skrypty z codzienności w ramach Laboratorium Ruchu ESK 2016, kwiecień-październik 2013, kurator projektu: Adam Kamiński, Centrum Inicjatyw Artystycznych we Wrocławiu].
Linki:
movingfutures.nl/en/zeynep-gunduz-interviews-fernando-belfiore
